Η μητρότητα φέρνει μαζί της ένα μείγμα συναισθημάτων: αγάπη, χαρά, εξάντληση, αγωνία… αλλά και ενοχές. Πολλές μητέρες παραδέχονται ότι έχουν αφήσει στην άκρη την προσωπική τους φροντίδα, το σώμα τους, την ψυχολογία τους, ακόμα και τις βασικές τους ανάγκες — και συχνά, αυτό δεν γίνεται επειδή δεν θέλουν, αλλά επειδή νιώθουν… ενοχή όταν το κάνουν.
Ας δούμε τι πραγματικά συμβαίνει πίσω από το “ενοχικό σύνδρομο των μαμάδων” και γιατί η αυτοφροντίδα μοιάζει τόσο δύσκολη — ενώ είναι τόσο αναγκαία.
Τι είναι το ενοχικό σύνδρομο της μητέρας;
Το λεγόμενο “mom guilt” (ενοχή της μαμάς) είναι ένα σύνηθες ψυχολογικό φαινόμενο όπου οι μητέρες αισθάνονται ανεπαρκείς, ανίκανες ή «κακές» όταν δεν είναι 100% παρούσες, διαθέσιμες ή τέλειες για τα παιδιά τους. Αυτές οι ενοχές μπορεί να προκύπτουν:
-
όταν αφήνουν τα παιδιά για να πάνε στη δουλειά
-
όταν ζητούν βοήθεια
-
όταν χρειάζονται χρόνο μόνες τους
-
όταν δεν νιώθουν πάντα χαρούμενες με τη μητρότητα
Σύμφωνα με μελέτη του Journal of Family Psychology (2019), οι γυναίκες βιώνουν περισσότερες ενοχές στη γονεϊκή τους ταυτότητα σε σύγκριση με τους άντρες, κάτι που επηρεάζει την ψυχική τους ανθεκτικότητα και την προσωπική τους ικανοποίηση.
Ποιοι παράγοντες ενισχύουν τις ενοχές αυτές;
1. Κοινωνικές Προσδοκίες και Μύθοι
Η «καλή μητέρα» είναι παντού: σε διαφημίσεις, σειρές, social media. Είναι ήρεμη, ακούραστη, πάντα με χαμόγελο, πάντα διαθέσιμη. Αυτές οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες καλλιεργούν μια συνεχή εσωτερική πίεση.
Η ψυχολόγος Dr. Brené Brown σημειώνει ότι η τελειομανία και η κοινωνική σύγκριση είναι από τους βασικούς παράγοντες των ενοχών στις μητέρες.
2. Πατριαρχικές Αφηγήσεις
Η ιδέα ότι «η μητέρα πρέπει να θυσιάζεται» διατηρείται ακόμα. Ακόμα και όταν αλλάζουν οι ρόλοι μέσα στην οικογένεια, η πίεση παραμένει πάνω στη γυναίκα να είναι η βασική φροντίστρια.
3. Ανεπαρκής Υποστήριξη
Η έλλειψη δομών υποστήριξης (όπως βρεφονηπιακοί σταθμοί, άδειες μητρότητας, ισότιμη ανατροφή από τον σύντροφο) κάνει τη μητέρα να αισθάνεται ότι δεν έχει περιθώριο να «ξεφύγει» για λίγο από τον ρόλο της.
4. Εσωτερικευμένη Αυτοαξία
Πολλές γυναίκες έχουν συνδέσει την αξία τους με την ικανότητά τους να φροντίζουν. Η αυτοφροντίδα, σε αυτό το πλαίσιο, φαντάζει εγωισμός ή πολυτέλεια.
Και η αυτοφροντίδα; Που χωράει μέσα σε όλα αυτά;
Η αυτοφροντίδα συχνά δεν λείπει επειδή δεν είναι επιθυμητή, αλλά επειδή συνοδεύεται από το αίσθημα ότι “κλέβω χρόνο από το παιδί μου” ή “είμαι λιγότερο καλή μαμά αν βάλω εμένα πρώτη”.
Αλλά η αλήθεια είναι η εξής:
Δεν μπορείς να δώσεις από ένα άδειο δοχείο.
Η συναισθηματική παρουσία και η ισορροπία σου εξαρτώνται από το αν είσαι κι εσύ “γεμάτη”. Η ψυχική υγεία, η ξεκούραση, ο προσωπικός χρόνος και η φροντίδα του σώματός σου δεν είναι πολυτέλεια. Είναι ανάγκη.
Μελέτες (π.χ. American Psychological Association, 2021) δείχνουν πως οι μητέρες που αφιερώνουν συστηματικά χρόνο σε αυτοφροντίδα έχουν λιγότερα επίπεδα άγχους και μεγαλύτερη συναισθηματική διαθεσιμότητα για τα παιδιά τους.
Πώς μπορεί μια μαμά να διεκδικήσει την αυτοφροντίδα της χωρίς ενοχές;
✔ Αποδοχή ότι η φροντίδα του εαυτού είναι φροντίδα της οικογένειας.
Μια ήρεμη, γεμάτη, ισορροπημένη μητέρα επηρεάζει θετικά την ατμόσφαιρα του σπιτιού.
✔ Μικρές καθημερινές πράξεις αυτοφροντίδας.
Δεν χρειάζονται spa και διακοπές. Ένας καφές μόνη, 10 λεπτά διαλογισμού, ένα μπάνιο χωρίς διακοπή, μια βόλτα με φίλη — όλα μετράνε.
✔ Θέσπιση ορίων και ανάθεση ευθυνών.
Ο σύντροφος, η γιαγιά, ένας φίλος — όλοι μπορούν να στηρίξουν. Δεν χρειάζεται να κάνεις τα πάντα μόνη σου.
✔ Αντικατάσταση του “νιώθω ενοχή” με το “είμαι άνθρωπος”.
Είσαι μαμά, αλλά είσαι και γυναίκα, σύντροφος, επαγγελματίας, φίλη. Όλοι οι ρόλοι σου έχουν ανάγκη από εσένα.
Συμπέρασμα: Δεν είσαι λιγότερο καλή μαμά αν φροντίζεις τον εαυτό σου – είσαι ένα καλύτερο, πιο σταθερό παράδειγμα.
Η φροντίδα του εαυτού σου δεν είναι προδοσία προς το παιδί σου. Είναι μια πράξη ευθύνης και αγάπης. Μπορείς να είσαι μητέρα και να μην ξεχνάς ποια είσαι.
Μαρία Α. Καρακώστα
Purpose and Relationship Coach
Founder of LLY
